Meer natuur op zonnevelden

Algemeen bekend is dat zonnevelden duurzame energie produceren. Maar dat ze ook kansen voor natuur bieden is minder bekend. Bij Solarcentury zorgen we ervoor dat bij nieuwe zonnevelden een toename aan biodiversiteit ontstaat.

Zon en natuur, het lijkt voor velen een slechte combinatie. Vanuit met name de agrarische hoek wordt er vaak gewezen op dode bodems als gevolg van verdroging onder vlaktes aan panelen. Anderen wijzen juist op de kansen voor de natuur door een gebied niet meer te verstoren, niet te bemesten of te bespuiten met bestrijdingsmiddelen. Beide stellingen zijn waar. Zonnevelden kunnen een flinke winst voor de natuur zijn, mits ze goed ontworpen zijn en voldoende beheerd worden.  

Inrichting omwille van meer natuur  

Bij Solarcentury is het de praktijk om zonneparken zo aan te leggen dat ze echt natuurwinst opleveren. Dit principe is sinds eind 2019 afgesproken tussen natuurorganisaties en de brancheorganisatie Holland Solar in de Gedragscode Zon Op Land, maar de aandacht voor een natuurlijke inrichting gold bij Solarcentury zelf al daarvoor. Dat betekent dat de panelen goed geplaatst worden, zodat regenwater en zonlicht de bodem onder de panelen bereikt. Maar het betekent vooral dat er ruimte moet zijn voor natuur, met minimaal 25% groen oppervlak naast de panelen. En uiteraard moet dat oppervlak goed beheerd worden; met zo min mogelijk verstoring, geen gebruik van bestrijdingsmiddelen en beperkt maaien.

Dankzij die ruimte en rust komt op den duur al heel veel goed, maar we geven de natuur ook een zetje door bijvoorbeeld poelen te graven voor amfibieën, bijenhotels te plaatsen en door inheemse en lokaal voorkomende planten en struiken te zaaien en te planten. Sinds kort werken we daartoe samen met de Honey Highway. Dit initiatief helpt ons om op onze zonnevelden een divers mengsel lokaal voorkomende inheemse planten te zaaien die maximale kansen bieden voor wilde bijensoorten.

Budel, een zonnepark met leeuweriken

Een mooi voorbeeld van hoe een zonnepark met veel ruimte voor de natuur zich kan ontwikkelen is het park Budel in Cranendonck. Dit park is geplaatst op een oude vuilstort met afval uit de zink-industrie. Deze dumping vond tot 2008 plaats, in een zevental bassins die nu afgedekt en opgehoogd zijn. Qua natuur stelde het gebied weinig voor bij de aanleg van het zonnepark in 2018. Door de ruime plaatsing van de panelen ontstond er een goed afgeschermd gebied, zonder verstoring. Er is in korte tijd een zeer diverse vegetatie ontstaan die tal van insecten aantrekt. Dat maakt het gebied aantrekkelijk voor insect-etende vogels zoals de veldleeuwerik. Deze kan zich tussen de panelen bovendien goed verschuilen voor roofvogels.

De veldleeuwerik is een leuk vogeltje dat vroeger overal boven weilanden in de lucht hing te kwetteren maar tegenwoordig bijna uit ons land is verdwenen. Op park Budel nestelden afgelopen lente maar liefst 25 paartjes. Ook andere soorten komen er massaal voor. Lokale vogelaars kiezen ervoor om hier te komen, sommigen dagelijks, vanwege de rijkdom aan biodiversiteit, en spotten onder andere al wulpen, graspiepers, klapeksters en roodborsttapuiten, maar ook roofvogels zoals buizerds, torenvalken, en slechtvalken.  En dit zijn nog maar de vogels: op het park leven ook reeën en ook wilde zwijnen en vossen hebben de weg onder de hekken door kunnen vinden.

Lokaal maatwerk 

Hoe we een terrein met zonnepanelen inrichten voor de natuur is maatwerk. We kijken naar omgeving en naar wat landschappelijk past. In Oost-Nederland passen hagen bijvoorbeeld goed, maar in een open Gronings landschap zou dat juist raar staan. We doen altijd een ecologisch onderzoek vooraf om de soorten die er voorkomen een goede omgeving te blijven te geven. Als er heel bijzondere soorten voorkomen die niet goed behouden kunnen worden, dan zien we helemaal af van het project. Bovenal luisteren we naar de wensen van omwonenden en naar lokale natuurorganisaties. Zo werken we bijvoorbeeld aan een huidig plan voor een zonnepark in Meeden, Groningen, samen met Kenniscentrum Akkervogels en Landschapsbeheer Groningen.

Omwonenden zijn bijna altijd blij wanneer een zonnepark groen en natuurlijk vormgegeven wordt, maar er zijn uitzonderingen. In Houten was er bijvoorbeeld bij agrariërs angst dat er extra vogels zouden komen die de fruitbomen in de buurt zouden aanvallen en dat de natuurlijke begroeiing zou leiden tot ‘onkruid’ zaden in hun velden.  Daar hebben we de inrichting en aanplant op aangepast, om iedereen tevreden te houden.

Lokale wens voor meer natuur

Over het algemeen is de wens toch naar meer natuur. Bij de meeste projecten vinden omwonenden dat belangrijker dan bijvoorbeeld 50% lokaal eigendom waar zo veel over gesproken wordt. In overleg met omwonenden worden er zo hele groene projecten gerealiseerd.  Een goed voorbeeld is zonneweide Masterveldweg in Winterswijk. De zonneweide krijgt een oppervlakte van 61 hectare en hiervan zal maar liefst 25 hectare onbedekt blijven en ingericht worden voor natuur en landschap. Dit wordt een brede strook met bomen en struiken en andere beplanting. Samen met de lokale agrarische natuurvereniging ‘Particulier Agrarisch Natuurbeheer Winterswijk’ en een ecoloog van de gemeente is het plan voor de inrichting en beplanting uitgewerkt. Naast deze strook worden de onderhoudspaden op het park onverhard en ingezaaid met een zaadmengsel van inheemse planten.

Onderzoek naar meer natuurwaarden

De natuurlijke inrichting van zonnevelden is een nieuw terrein waar nog veel valt te leren. Solarcentury doet daarom mee met onderzoek naar hoe we plantengroei onder en tussen zonnepanelen en de invloed van verschillende opstellingen. Dit heet het Solarecoplus project van de Wageningen Universiteit (WUR). Daarnaast betaalt Solarcentury mee met een programma van de brancheorganisatie Holland Solar om tot een certificering van natuurlijke zonneparken te komen; het zogenaamde EcoCertified Solarparks project.

Zelf doen wij ook onderzoek naar mooie natuurinitiatieven en kijken wij hoe deze bij de ontwikkeling van zonnevelden passen. Zo kijken we bijvoorbeeld naar het integreren van een Tiny Forest, een dichtbegroeid inheems bos ter grootte van een tennisbaan. En niet alleen in Nederland, maar ook internationale natuurinitiatieven kunnen wel een steuntje in de rug gebruiken. Momenteel zijn we druk bezig met verschillende initiatieven om de ontwikkeling van biodiversiteit aan duurzame energie te koppelen.

Wij zijn ervan overtuigd dat de voordelen van duurzame energie juist op lokaal niveau voelbaar moeten zijn. Daarom is het volgens ons noodzakelijk dat we nauw samenwerken met experts om tijdens de ontwikkelingsfase initiatieven op te zetten die een blijvende positieve impact hebben. Zo werken we eraan dat de zonneparken van de toekomst gebieden worden met een diverse en waardevolle natuur.

Rick Fransen en Martijn van der Veen; projectontwikkelaars Solarcentury

Onze projectontwikkelaars ontwikkelen zonneparken vanuit een natuur-inclusieve visie en werken nauw samen met de lokale omgeving en lokale experts om ervoor te zorgen dat een zonnepark goed ingericht wordt.