Zonne-energie: motor achter de energietransitie

Zonne-energie is nog een kleine bron van energie in ons land maar zal een zeer snelle groei doormaken. Het passeert de komende jaren biomassa en wind op land in omvang. Dat de Nederlandse broeikasgas-emissies de komende jaren flink zullen dalen is grotendeels te danken aan de opmars van zonne-energie. Nu is het zaak ruimte te geven aan deze energievorm, want met alleen duurzame elektriciteit zijn we er nog lang niet.

Evert Vlaswinkel, General Manager Solarcentury Benelux 

Eind oktober presenteerde het Planbureau voor de leefomgeving het zogenaamde Klimaat- en Energieverkenning rapport. Onderbouwd met een indrukwekkende hoeveelheid cijfers gaf het planbureau een beeld van hoe Nederland de komende 10 jaar presteert qua verduurzaming van de energievoorziening. Het beeld was niet heel positief: ondanks de mooie afspraken uit het recent gesloten Klimaatakkoord gaat de energietransitie veel te traag en blijven we als land teveel bijdragen aan de catastrofale klimaatverandering.   

Een prachtig maar onderbelicht lichtpuntje in de studies is zonne-energie. Een nadere blik op de cijfers uit de bijlage toont de spectaculaire groei van zon-PV. Op het totale elektriciteitsverbruik in ons land van 120 TWh per jaar leverde zon in 2015 slechts 1 TWh. Zon werd tot voor kort gezien als een veel te dure techniek en stond steevast achteraan in de rij bij overheden en private partijen. Die tijden zijn voorbij. Dit jaar zal er in ons land maar liefst 5 TWh aan zonnestroom geproduceerd worden; een vervijfvoudiging ten opzichte van 2015. Die trend zet de komende jaren door: van alle vergunde duurzame energie projecten voert zon spectaculair de boventoon, zo bleek uit een recente rapportage. 

_{Bron: 5 november 2019, Ministerie van} EZK feitelijk vragen begroting 2020.  

De groei van dit jaar is nog maar het begin: in 2030 zal er in Nederland volgens het Planbureau tegen de 25 TWh aan zonnestroom worden geproduceerd. Dat is al indrukwekkend, maar misschien is het nog veel meer. In Zuid-Europa ontstaan momenteel zonneparken zonder subsidie en het duurt niet lang meer voordat dit ook mogelijk is in Nederland. Dan gaat het pas echt hard. 

Bron: bewerking door EV op basis getallen uit PBL 2019, tabellenbijlage. 

Als we naar de duurzame elektriciteitsproductie op land kijken dan zien we dat biomassa op dit moment dominant is. Het gaat hier vooral om bijstook in kolencentrales. Dat is echter een aflopende zaak. Biomassa is duur, er zijn vraagtekens over de duurzaamheid en de kolencentrales die biomassa bijstoken sluiten in de komende tien jaar. Zonne- en windenergie schieten beiden over twee jaar biomassa voorbij. Extra opvallend is dat de hoeveelheid geproduceerde zonnestroom over vijf jaar zelfs de hoeveelheid energie uit wind op land voorbij gaat. Alleen de grootschalige en planmatige offshore wind levert in 2030 nog een grotere bijdrage aan de transitie (ongeveer tweemaal zon–PV).  

Het succes  van zonne-energie kent twee redenen. Ten eerste daalt de prijs van de installaties spectaculair. Daardoor zal de groei, na het afschaffen van de subsidieregeling in 2025, toch gestaag doorgaan, tegen marktprijzen en in concurrentie met fossiele energie. Daarnaast is de productie makkelijk in te passen in ons landschap. Zonnepanelen kunnen gelegd worden op daken, langs wegen of bebouwing of juist ingebed in het landschap. Mits goed vormgegeven en samen met de omwonenden georganiseerd, bieden zonneparken meerwaarde voor de omgeving: meer planten– en diersoorten én de mogelijkheden voor bewoners om financieel mee te profiteren.  Dat leidt tot steun voor deze vorm van duurzame energie. Ook bij de boeren. Zonnevelden kunnen een prachtig alternatief zijn voor moderne boeren die hun risico’s en verdienmodel willen spreiden. In feite is het een zeer schoon gewas dat naast duurzame energie en kansen voor de natuur bovenal een goed en zeker inkomen aan boeren geeft. De ingewikkelde discussies bij windturbines over geluid, slagschaduw, invloed op vogels, horizonvervuiling of veiligheid gelden niet of nauwelijks voor zon. Ook bij de spectaculaire groei van zon gaat het nog steeds maar om een klein landoppervlak: in 2030 beslaan zonneparken slechts 0,7% van alle agrarische grond in Nederland; 0,35% van ons totale landoppervlak zo rekende de Rijksoverheid in augustus 2019 voor. Zon-PV is dus bij uitstek dé techniek voor een vol en bebouwd land als Nederland.  

De groei van zonnestroom is spectaculair; het zou echter nog harder kunnen en moeten. De elektriciteitsvraag wordt in 2030 grotendeels gevoed uit hernieuwbare energie uit zon en wind. Maar elektriciteit is nog geen kwart van de totale energievraag. De verduurzaming in andere sectoren – de gasgestookte procesindustrie, verwarming van woningen en mobiliteit – gaat bijzonder traag. Volgens het Planbureau stoken we in 2030 onze huizen nog steeds massaal op aardgas en is aardolie ook dan nog voor bijna 95% dé energiebron voor onze mobiliteit. Dan kan en moet anders. Eerder dit jaar toonde bijvoorbeeld een studie van de Energy Watch Group en een Finse universiteit hoe de wereldwijde vraag naar energie kan worden verduurzaamd; voornamelijk door middel van elektrificatie en de productie van synthetische brandstoffen zoals groene waterstof. Op wereldschaal kan zonne-energie volgens deze studie de belangrijkste bron voor deze elektriciteit zijn.  

Elektrische verwarming via warmtepompen kan en zal de norm moeten worden in met name nieuwere woningen; de auto van de toekomst rijdt niet meer op brandstof maar elektrisch. Al die vraag naar elektriciteit zal hernieuwbaar opgewekt moeten worden; voor een groot deel uit zonnepanelen. Dit moeten we dan echter wel gaan faciliteren. Met goede elektriciteitsnetten waarmee de lokaal geproduceerde zonnestroom zo veel mogelijk de vraag van huizen en bedrijven in de buurt kan voeden. En met conversie van zonnestroom naar andere dragers, voor energie op de juist plaats, de juiste tijd en in de juiste  vorm. Dan kunnen we met de elektriciteit uit zon huizen verwarmen, auto’s  laten rijden en industriële hoge-temperatuur processen bedienen. Als we het goed organiseren, dan gaan we een zonnige tijd  tegemoet.